Katılım Sigortacılığı Nedir?

Katılım Sigortacılığı

Doğa Sigorta olarak faizsiz finans sistemi içinde Katılım sigorta ürünlerimizle her zaman yanınızdayız. Ana ilkemiz olan dayanışma ile birlikte sigortalılarımızdan toplanan fonlar faiz içermeyen fonlarda yani katılım fonlarında değerlendirilmektedir.

Tanım

 Katılım sigortacılığı, Temel olarak oluşturulan fonlarla mağdur olan bireylerin mağduriyetini karşılayarak toplumsal bir refah oluşturan dayanışma esaslı bir sitemdir.

Geçmişi; İslamiyetin ilk döneminde oluşan yardımlaşma uygulamalarına dayanan İslami sigortacılık yöntemidir. Dünya litaretüründe kullanılan Tekâfül, "dayanışma" anlamına gelmekte olup, Arapça kökenli bir kelime olan kefaletten türemiştir. İslam dünyasında ve çeşitli ülkelerde, farklı yorumlarla uygulanmaktadır.

Katılım, en kısa haliyle “İslami sigorta” ya da “Faizsiz Sigorta” olarak tanımlanabilir. Türkiye’de bu kavramların karşılığı Katılım Sigortacılığı olarak oluşturulmuştur. Katılım Sigorta sistemi olarak da bilinen bu sigortacılık türü, yardımlaşma veya karşılıklı sigorta şeklinde ifade edilmektedir. Yardımlaşma sigortası; değişik fertlerin birleşerek, içlerinden birinin maruz kalacağı felaketin hasarını tazmin etmek üzere yaptıkları bir yardımlaşmadır.

Katılım Sigorta Sisteminin temel ilkeleri şu şekildedir:

Yardımlaşma unsurunun/amacının bulunması,

Sermayedar ve sigortalılardan toplanan primlerin faiz dışı piyasa enstrümanları ile değerlendirilmesi,

Sigorta teminatı verilen konularda gayri ahlaki ya da meşru görülmeyen vb. iktisadi kıymetler için seçici davranılması

Katılım Sigortacılığı, sorumluluk paylaşımı esasıyla riskin belirli gruplar arasında dağıtılması mantığına dayanmaktadır.

Katılım sisteminde katılımcıların gönüllülüğü esastır. Bu nedenle toplanan katkılar prim değil teberru’, yani bağış olarak nitelendirilmektedir. Katılımcılardan toplanan bu katkıların sahipliği tamamen katılımcılara aittir ve bu fonların yatırıma yönlendirilen kısımları İslami usullere uygun finansal araçlara yönlendirilmesi gerekmektedir. Bu şekilde Katılım, konvansiyonel sigortacılığın İslami prensiplerle uyuşmayan kısımlarından arındırılmış hali olarak karşımıza çıkmaktadır.

Genel anlamda üç tür Katılım ürünü bulunmaktadır.

 Genel Katılım: Şirketlerin ya da bireylerin genel olarak karşılaştıkları yangın sigortası, işçi sigortası, emlak sigortası vb. riskleri kapsamaktadır.

Aile Katılım: Bireylerin ya da şirketlerin uzun vadede korunmasına yönelik olup, örneğin, sağlık planları, eğitim, kaza, evlilik, hac ve umre vb. işler için yapılmakta, vade tarihi 10 yıldan 40 yıla kadar değişmektedir.

Re Katılım: Katılım şirketlerinin, katılımcılarının zararlarını yüksek oranda karşılama talepleri riskine karşı, Katılım şirketlerine koruma sağlamaya yöneliktir katılım reasüransı olarak tanımlanabilir.

 Konvansiyonel sigortacılık sistemi ile kıyaslayacak olursak genel takaful elementer (hayatdışı) sigortacılığın bir alternatifi, aile Katılımı de hayat sigortacılığının Re katılım da reasüransın bir alternatifi olarak görülmektedir.

İşleyiş

Yönetim modelleri

Risk fonunun katılımcılara karşı yükümlülüklerini uygun şekilde yerine getirmesi ve risk fonunun devamının sağlanmasını teminen, risk fonunun yöneticisi olan şirket, katılım sigortacılığı alanında sunduğu her bir ürünün herhangi bir dönemde risk fonunun borç ihtiyacı duymadan her bir riske yönelik olarak doğru fiyatlandırılmasını sağlamakla yükümlüdür.

Şirket, vekâlet, mudarebe, vekâlet/mudarebe karması (hibrit) model veya danışma komitesinin onaylayacağı başka bir model çerçevesinde faaliyette bulunabilir. Mezkur yönetim modellerinden hangisinin kullanılacağı sigorta sözleşmesinde açık bir şekilde belirtilir.

Mümkün olan modeLlerin modellerin uygulanmasına bağlı olarak, katılımcılar ile Şirket arasındaki mudarebe modelinde paylaşım oranının ve/veya vekalet modelinde vekalet ücretinin sigorta sözleşmesi öncesinde belirlenmesi zorunludur.

Mudarebe modelindeki paylaşım oranına ve/veya vekalet modelindeki vekalet ücretine ilişkin bilgiler Şirketin internet sitesinde veya bilgilendirme formlarında duyurulur.

Her durumda, şirketin danışma komitesinin onaylayacağı başka bir model çerçevesinde faaliyette bulunması durumunda, şirketin alacağı yönetim ücreti ile hesaplama yönteminin sigorta sözleşmesi öncesinde belirlenmesi ve şirketin internet sitesinde veya bilgilendirme formlarında duyurulması zorunludur. Şirketin katılımcılar lehine yaptığı değişiklikler hariç olmak üzere, ilgili yıl için önceden belirlenen ücret ve oranlar değiştirilemez.

Likidite imkanı

Risk fonunun yasal ve idari yükümlülüklerini yerine getirme hususunda yetersiz kalması ve alınan reasürans veya katılım reasüransı korumasının kifayet etmemesi halinde şirket, yaşanan açığı likidite imkanı yoluyla kapatır. Şirket tarafından likidite imkanı yoluyla risk fonuna aktarılan tutar, ilerleyen dönemlerde fonda oluşan pozitif bakiyeden karşılanabilir.

Şirket tarafından sağlanan likitide imkânı karşılığında geri alınacak tutar, danışma komitesinin onayı ile belirlenen araç ve yöntemler ile değerlendirilerek tespit edilebilir. Bu husus, şirket internet sitesinde duyurulur.

Birbirini takip eden 3 takvim yılı süresince likidite imkânı sunmak durumunda kalan şirket; söz konusu durumun gerekçelerini ve bu durumun giderilmesi için alınacak tedbirleri Müsteşarlığa sunar.

İlgili kanunun 20 nci maddesi kapsamında şirket portföyleri için belirtilen tedbirler katılım sigortacılığında risk fonu için de uygulanır.

Fonların ayrıştırılması

Şirket, katılımcıların katkılarından oluşan risk fonu ile sermayedarlarının/üyelerinin fonunu ayrı yönetir.

Katılım sigortacılığı faaliyetinde bulunacak kooperatif şirketleri, üyeleri dışındakilere sigortacılık hizmeti sunmaları durumunda, katılımcıların katkılarından oluşan risk fonu ile kooperatif üyelerinin hesaplarını ayrı yönetmekle yükümlüdür.

Tazminat ve reasürans/katılım reasüransı ödemeleri, acente komisyon masrafları ve yasal yükümlülükler dahil olmak üzere, sigorta faaliyetleri ile ilgili bütün masraf ve komisyonlar risk fonundan katılımcılar adına şirket tarafından karşılanır.

Risk fonunun gelirlerinin ve harcama kalemlerinin katılımcılar açısından sağlıklı takibi ile sistemin güvenirliğinin sağlanmasını teminen, Şirket, risk fonunun gelir ve harcama kalemlerini yıllık dönemler itibariyle internet sitesinde duyurur.

Şirket, birikim amaçlı hayat katılım sigortacılığı ürünlerinde risk fonunun yanında ayrıca katılımcıların birikim amaçlı katkı primi ödemelerinin ve bunların katılım finans ilkelerine uygun yatırım araçlarından elde edilen getirilerinin takip edildiği katılımcı yatırım fonunu da yönetir.

Bakiye iadesi ve değerlendirilmesi

Şirket, her dönem sonunda risk fonu için genel kabul görmüş aktüeryal ve katılım finans prensiplerine uygun şekilde bakiye hesaplaması yapar. Söz konusu hesaplama sonrası fonda oluşan açık veya fazla şirket internet sitesinde duyurulur.

Katılımcıların sözleşme öncesi veya sigorta sözleşmesinde açıkça bilgilendirilmesi şartıyla, söz konusu bakiyenin fazla vermesi durumunda, bu tutarın;

a) Katkı primlerinin düşürülmesi için kullanılması,

b) Gelecekteki öngörülemeyen riskler için ihtiyat fonunun ayrılması,

c) Şirketin pay almasına müsaade edilmeksizin, tamamen ya da kısmen katılımcılar arasında paylaştırılması,

ç) Danışma komitesinin onaylayacağı başka bir şekilde değerlendirilmesi, mümkündür .

Bakiyenin, tamamen ya da kısmen katılımcılara dağıtımı, sigorta sözleşmesinde belirtilmesi ve şirketin yeterli sermaye şartını haiz olduğunun şirket aktüeri tarafından onaylanması kaydıyla, aşağıdaki yollardan biriyle yapılabilir;

a) İlgili dönem içerisinde tazminat alıp almadıklarına bakılmaksızın ödedikleri katkı primlerine göre bütün katılımcılara dağıtılabilir.

b) İlgili dönem içerisinde hiçbir şekilde tazminat almayan katılımcılara dağıtılabilir.

c) İlgili dönem içerisinde tazminat alıp almadığına bakılmaksızın fona pozitif katkı sağlayan tüm katılımcılara dağıtılabilir.

ç) Danışma komitesinin onaylayacağı başka bir usulle dağıtılabilir.

Bakiyenin danışma komitesinin onaylayacağı başka bir şekilde değerlendirilmesi veya bakiye iadesinin danışma komitesinin onaylayacağı başka bir usulle dağıtılması durumunda, bu husus şirket internet sitesi üzerinden duyurulur.

Bakiye iadesi hesaplamaları ile iade hesaplama çizelgeleri, şirketlerin internet siteleri üzerinden yayımlanır. İade çıkması durumunda, bu tutarın ne şekilde değerlendirileceğinin/dağıtılacağının sigorta sözleşmesinde belirtilmesi ve internet sitesinde duyurulması gerekir.

Sorumluluk ve hayat katılım sigortacılığı alanlarında faaliyet gösteren şirketler, üstlendikleri risklerin uzun vadeli olması nedeniyle, bakiye hesabı, bakiyenin dağıtım yöntemi ve ne sıklıkla bakiye dağıtımı yapılacağı gibi hususlar, şirket Aktüerinin onayı sonrası danışma komitesinin uygun görüşü ile belirlenir.

Şirket, bakiye iadesinin yazım yılından itibaren kaç yıl sonra dağıtılacağına, faaliyet gösterilen branş ile ürünün özelliğini dikkate alarak ve şirket Aktüerinin onayı sonrası danışma komitesinin uygun görüşü ile belirler.

Hak sahipleri tarafından zamanında aranmayan bakiye iadeleri, Özel Hukuk Hükümlerine Tabi Sigortalar Kapsamında Hak Sahiplerince Aranmayan Paralar mevzuatına tabidir.

Risk fonunun fazla vermesi halinde gelecekteki öngörülemeyen riskler için ihtiyat fonu ayrılması durumunda, bu fon hiçbir surette şirket sermayedarlarına/üyelerine temettü olarak dağıtılamaz ve dağıtılabilir kar hesabında dikkate alınmaz.

Kaynak : 20 eylül 2017 tarih 30186 sayılı resmi gazete

Uygulanan Model

Şirketimiz Vekâlet Katılım modelini benimsemiştir . Katılım uygulamaları günümüzde farklı yapılarla oluşturulabilmektedir. Bu yapıların hepsinin İslam hukuku kurallarına uygun şekilde belirlenmiş olan sözleşme şekillerine göre olması gerekmektedir. Günümüzde yaygın olarak üç çeşit Katılım yapısı uygulanmaktadır. Bunlar; mudarabe, vekâlet ve bunların birleşiminden oluşan karma yapıdır. Bunların dışında vakıf modeli de mevcut olarak kullanılmaktadır.

Mudarabe Modeli

Katılımcılardan katkı (teberru’) toplanıp bunlar Katılım fonuna aktarılır. Bu toplanan fondan masraflar (reasürans harcamaları, operasyonel harcamalar, hasar ödemeleri vb.) düşüldükten sonra kalan miktar İslami usullere uygun yatırım araçlarına yönlendirilir. Katılımcılar ile Katılım şirketi arasında mudarabe sözleşmesi imzalanır. Yani bir emek sermaye ortaklığı sözleşmesi çerçevesinde bu fonlardan elde edilen kar/zarar şirket ve katılımcılar arasında yapılan anlaşmaya göre oranı önceden belirlenen rakamlara göre dağıtılmaktadır. Bu modelde tek bir sözleşme yatırım ve sigortacılık aktivitelerini kapsamaktadır. Bu modelin uygulamasına en fazla Malezya’da rastlanmaktadır.

Vekâlet Modeli

Bu Katılım yapısında mudarabe yapısından farklı olarak, Katılım şirketi ile katılımcılar arasında bir vekâlet sözleşmesi imzalanır ve Katılım şirketi ücretini bu vekâlet ücreti karşılığında almaktadır. Vekâlet modelinde operatör şirket, havuzu işletmeye başlamadan önce birikimlerin bir kısmını kendine bir ücret olarak almaktadır. Bu ücrete vekâlet ücreti adı verilmektedir. Bu modelin temel ilkesi şirketin poliçe sahibinin vekili gibi hareket etmesidir. Şirketin rolü havuza ait tüm işlemleri önceden belirlenmiş bir ücret mukabilinde yerine getirmektir. Yatırıma yönlendirilen fonlardan elde edilen kar ya da zarardan ise; bir mudarabe sözleşmesi yapılmadığı için Katılım şirketine herhangi bir yansıması gerçekleşmez. Vekâlet modeli Katılım şirketlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Vekâlet sözleşmesi genellikle sigortacılık aktivitelerinde yaygın bir şekilde Türkiye’de kullanılmasına karşın toplanan fonların yatırımı ile ilgili sözleşmelerde nadiren kullanılmaktadır.

Karma Model:

Karma Katılım yapısı diğer iki Katılım yapısının birlikte kullanımıyla oluşan bir Katılım modelidir. Bu modelde hem vekâlet sözleşmesi, hem de mudarebe sözleşmesi yapılmaktadır. Şirket fonların sahiplerinin vekili olarak vekâlet ücreti karşılığında fon yönetimi yaparken, aynı zamanda elde edilen kar/zarar karşılığında da yapılan sözleşme gereği payını almaktadır. Kar/zarar paylaşımı yapılan anlaşmalara göre farklılık gösterebilmektedir. Bu model Katılım sektöründe en çok kullanılan model olarak belirtilmektedir. Özellikle Orta Doğu ülkelerinde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır. Bu yapıda sigortacılık faaliyetleri vekâlet sözleşmesiyle yapılırken, yatırımdan elde edilecek olan kar ve zarar ise mudarebe sözleşmesi ile yapılmaktadır.

Fon Fazlası işleyişi :

İlk 5 yıl ihtiyatlılık gereği tüm fonlardan fon fazlası iadesi yapılmayacaktır.

Şirketimiz oto branşlarında, sorumluluk branşlarında ve zorunlu sigortalarda fon fazlası iadesi yapmayacaktır.

Vekalet Ücretleri

2019 yılı Vekalet Ücreti Oranı;

Azami % 20

2018 yılı Vekalet Ücreti Oranı;

Azami % 20

2017 yılı Vekalet Ücreti Oranı;

Azami %15

2016 yılı Vekalet Ücreti Oranı;

Azami %15

2015 yılı Vekalet Ücreti Oranı;

Azami %20

Şirketimiz, kuruluşundan bu yana üzerinde taşıdığı riskleri Katılım Sigortacılığı esasları çerçevesinde ve yine aynı esaslara göre çalışan, derecelendirme notu yüksek, uluslararası bilinirliği ve güvenilirliği yüksek katılım reasürans şirketlerine devretmektedir.